04.02.2016 Światowy Dzień Walki z Rakiem – zaakcentowanie potrzeby przyjęcia kosztowo-efektywnych postaw wobec nowych leków

Strasburg, 4 lutego 2016r.: Dziś obchodzimy Światowy Dzień Walki z Rakiem. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia w ciągu najbliższych 20 lat liczba nowych przypadków nowotworów wzrośnie na całym świecie o 70%,  (z 14 milionów do 25 milionów przypadków).

 

Chociaż może się wydawać, że w Brukseli bez przerwy pada deszcz, nadejdzie taki dzień, w którym, mówiąc poetycko, „wszyscy jaśniej spojrzymy na świat, bo deszcz już minął”, jak w piosence. Nie dotyczy to tylko raka, ale także cukrzycy i wielu innych grup chorób. 

 

Mimo to, co oczywiste, istnieją kwestie kosztów i jedno z najważniejszych zagadnień dotyczy podejścia, jakie należy przyjąć w tej sprawie. Koszty wytwarzania leków nie spadły. Jest wręcz odwrotnie – w ostatnich dziesięcioleciach koszty opracowywania leków rosły prawie w postępie geometrycznym. Dostępne dane sugerują, że koszt opracowania przeciętnego nowego leku wynosi ponad 1 mld euro, a proces rozwoju leku od etapu badań do łóżka pacjenta trwa od 10 do 15 lat. Jednocześnie kurczą się rynki, które umożliwiają osiągnięcie zwrotu z tak potężnych inwestycji, co jest naturalną konsekwencją wzrostu skali personalizacji leczenia.

 

Czy zatem fakt, że obserwuje się wzrost kosztów wytwarzania leków dla coraz mniej licznych grup pacjentów oznacza, iż leki są (lub będą) niedostępne dla systemów opieki zdrowotnej? Według mającej siedzibę w Brukseli Europejskiej Koalicji na rzecz Medycyny Personalizowanej (EAPM) odpowiedź na to pytanie brzmi: „nie”. A przynajmniej: „niekoniecznie”.

 

EAPM uważa, że najważniejszym wyzwaniem dla systemów opieki zdrowotnej jest zarządzanie wydatkami na leki – przy czym, muszą one także spełniać oczekiwania w zakresie innowacji. Koalicja od zawsze twierdzi, że kiedy tylko możliwe jest celowane leczenie pacjenta przy użyciu starszego i tańszego leku, należy tak postępować. Z drugiej strony, jeżeli pacjent potrzebuje bardziej nowoczesnego leczenia, dostęp do niego powinien być zapewniony po przystępnej cenie, odzwierciedlającej zarówno wartość dodaną, jak i ilość danego leku na rynku. Jednocześnie trzeba podkreślić, że mniej powszechne metody leczenia będą w naturalny sposób wymagać wyższych cen. Osiągnięcie tej właściwej równowagi będzie trudne, jednak ostatecznie zapewni korzyści wszystkim zainteresowanym stronom. 

 

Taką narrację podjęły też inne osoby. Według Edith Schippers, holenderskiej minister zdrowia publicznego: „ograniczenie kosztów tak, aby w przyszłości móc oferować optymalny poziom opieki leży w naszym najlepiej pojętym interesie i opiera się na współpracy branży, ubezpieczycieli oferujących ubezpieczenia medyczne i pacjentów. Wymaga to jasnego podziału ról i jednoznacznych decyzji dotyczących sposobu, w jaki organizujemy naszą opiekę farmaceutyczną, o ile to możliwe – na szczeblu krajowym, a tam gdzie istnieje taka potrzeba – również europejskim”. „Tylko w ten sposób możemy wypracować system, który zapewni dostęp do wartościowych leków, odpowiadający potrzebom pacjentów”, dodała minister.

 

Koalicja jest organizacją skupiającą pacjentów, pracowników służby zdrowia, decydentów z sektora opieki zdrowotnej, naukowców, przedstawicieli branży i badaczy. Prowadzi ona współpracę z ostatnio sprawującym prezydencję w Radzie UE Luksemburgiem, a także z obecnym krajem prezydencji – Holandią, w wielu obszarach tematycznych (w tym w zakresie ostatnio przyjętych Konkluzji Rady w sprawie Medycyny Personalizowanej). Ta grupa zainteresowanych podmiotów uważa, że nigdy nie było lepszej okazji, by wykorzystać szanse na zapobieganie chorobom nowotworowym przy użyciu najnowszych odkryć dokonywanych w ramach różnych „omik”, w tym genomiki. Dzięki tym możliwościom udało się na przykład zwiększyć wiedzę na temat powszechnych czynników ryzyka, mających znaczenie w kontekście raka, z 5 do ponad 450. Natomiast, jeżeli chodzi o genetykę, naukowcy wiedzą już znacznie więcej niż kiedyś na temat tego, dlaczego niektóre osoby są bardziej, a inne mniej podatne na choroby.

 

Medycyna personalizowana opiera się na badaniach naukowych, danych Big Data oraz najnowszej technologii i dąży do zapewniania obywatelom diagnostyki i opieki uzupełniającej na wyższym poziomie niż ten, do którego mają obecnie dostęp. Wykorzystuje ona także informacje genetyczne do określania, czy dany lek lub sposób leczenia sprawdzi się u konkretnego pacjenta i pomaga klinicystom podejmować decyzje, co do tego, który rodzaj leczenia będzie najskuteczniejszy. Może ona także odegrać niebagatelną rolę w kontekście profilaktyki. Wcześniejsze rozpoznanie i wcześniej wdrożone leczenie mogą przynieść wiele korzyści, w tym także fiskalne, ponieważ mimo że koszt jest sprawą o ogromnym znaczeniu – a wciąż pojawiają się pytania o efektywność kosztową nowych, a nawet istniejących sposobów leczenia – lepsza diagnostyka przyczyni się do odciążenia systemów opieki zdrowotnej. Niewątpliwie umożliwi przyjęcie podejścia nastawionego na profilaktykę, wykorzystującego technologię genową do określenia prawdopodobieństwa wystąpienia i przebiegu danego schorzenia u konkretnej osoby, co z kolei będzie sprzyjać wczesnym interwencjom.

 

Minister E. Schippers nie przez przypadek poparła stanowisko, które EAPM wyrażało przez ostatnie lata, i 29 stycznia w piśmie skierowanym do holenderskiego parlamentu odniosła się do tematu „Szybkiego dostępu do nowych leków i ich przystępnych cen”.

Wyjaśniła, że: „leki odgrywają ważną rolę w zapewnianiu wysokiej jakości życia wielu obywatelom Holandii”, i dodała, że dzięki odpowiednim lekom pacjenci szybciej odzyskują zdrowie, mogą nadal być aktywni zawodowo mimo choroby oraz mogą funkcjonować samodzielnie.

Podając przykłady z własnego kraju (chociaż sytuacja wygląda podobnie we wszystkich 28 państwach członkowskich UE) powiedziała, że „dzięki lekom ponad milion osób chorych na cukrzycę prowadzi aktywne życie społeczne… Stosując leki obniżające ciśnienie tętnicze i redukujące poziom cholesterolu, ponad 4 miliony Holendrów zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób układu sercowo-naczyniowego. Lepsze leki podnoszą również jakość życia osób cierpiących na raka, choroby złożone lub rzadkie”.

E. Schippers podkreśliła, że w kilku ostatnich latach „próbowaliśmy ograniczyć koszty leków”, i dodała, że „odpowiedzialność za koszt leży po stronie instytucji opieki zdrowotnej i ubezpieczycieli”, a „preferowaną polityką” jest korzystanie z leków generycznych, a nie markowych.

Stwierdziła także, że w ciągu kilku ostatnich lat koszty leków (w Holandii) stanowiły około 9% łącznych wydatków na służbę zdrowia. Nie jest to zbyt wysoka suma. Pani minister zaznaczyła, że pacjenci chcą stosować nowe leki, ale przyznała, że niektóre innowacyjne leki są odpowiednie jedynie dla nielicznych grup pacjentów, podczas gdy u innych nie są skuteczne.

„Leki te mają zbyt małe szanse na przebicie się przez obecny system wprowadzania preparatów na rynek, co prowadzi do opóźnienia lub uniemożliwienia pacjentom dostępu do nich”, powiedziała. Jak EAPM wielokrotnie już podkreślała, problem ten występuje w całej Europie.

Minister E. Schippers powtórzyła postulaty zawarte w Konkluzjach Rady przyjętych podczas prezydencji Luksemburga, mówiąc, że niezwykle ważne jest zapewnianie dostępu do innowacyjnych leków, a jednocześnie przyznając, że „jeżeli leki nie będą miały wartości dodanej dla całego systemu opieki zdrowotnej, to należy jasno stwierdzić, że nie jesteśmy przygotowani na to, by zaakceptować ich wysokie ceny”.

 

Luksemburska minister zdrowia, Lydia Mutsch, przemawiając na konferencji na wysokim szczeblu zorganizowanej w ramach prezydencji Luksemburga w Radzie UE, powiedziała: „Najważniejszym wyzwaniem jest stworzenie ram, które umożliwią dostarczanie właściwego leczenia właściwemu pacjentowi we właściwym czasie, zgodnie z zasadą powszechnego dostępu do wysokiej jakości opieki zdrowotnej”. Podczas konferencji stwierdzono, że wdrożenie koncepcji medycyny personalizowanej do praktyki klinicznej i codziennej opieki nad pacjentem jest trudne ze względu na wciąż istniejące liczne bariery w dostępie do celowanej opieki zdrowotnej i związane z tym wyzwania. Światowy Dzień Walki z Rakiem to okazja do przypomnienia, że wciąż wiele pozostaje do zrobienia w kwestii poprawy jakości życia 500 milionów potencjalnych pacjentów we wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej.

 

Autor: Denis Horgan, Europejska Koalicja na rzecz Medycyny Personalizowanej